Κυπριακό και το πολιτικό ήθος της αντιπολίτευσης
του Γιώργου Παπανδρέου
Παναγιώτης Ήφαιστος, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων-Στρατηγικών Σπουδών και Έδρας Jean Monnet για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση, Πάντειον Πανεπιστήμιο, www.ifestos.edu.gr
Η αντιπολίτευση στα δημοκρατικά καθεστώτα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αναβάθμιση των κοινωνικοπολιτικών ελέγχων και εξισορροπήσεων και στην καλλιέργεια πολιτικού ορθολογισμού στο πολιτικό σύστημα. Προϋπόθεση για πολιτικό πολιτισμό αυτών των προδιαγραφών, όμως, είναι η ουσιαστική-βάσιμη επιχειρηματολογία, οι πραγματολογικά τεκμηριωμένοι ισχυρισμοί και ο απαλλαγμένος ύπουλων εκλογικεύσεων ή διαστρεβλώσεων πολιτικός λόγος. Στο παρελθόν, έστω και αν κάποιοι διαφωνούσαν με τις πολιτικές θέσεις και την εξ αντικειμένου κοσμοπολίτικη ιδεολογία του Γιώργου Παπανδρέου, αποδέχονταν ότι πρόκειται περί ενός «ήπιου νέου πολιτικού ηγέτη» και περί μιας «ευγενούς» και «πολιτικά έντιμης προσωπικότητας». Εκεί λοιπόν που κάποιοι άρχισαν να λησμονούν το απαράδεκτο σπασμωδικό «πολιτικό ροκ» των τελευταίων ημερών του προεκλογικού αγώνα, ο Γιώργος Παπανδρέου αρχίζει να εκπέμπει ανησυχητικά μηνύματα πολιτικής νοοτροπίας που δεν συνάδουν με τον πολιτικό πολιτισμό μιας σύγχρονης κοινωνίας. Απογυμνωμένος πλέον επικοινωνιακών εξωραϊσμών, επικοινωνιακών καταιγίδων και εφήμερων πολιτικών θεοποιήσεων που επέβαλε η κακώς νοούμενη κομματική πειθαρχία φαίνεται ότι «ο Βασιλιάς είναι γυμνός ….». Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι την στιγμή που στην Ελβετία κρίνεται η τύχη εκατοντάδων χιλιάδων κυπρίων για την δυσχερή πολιτική θέση των οποίων αυτός ευθύνεται, παρεμβαίνει με αβάσιμους ισχυρισμούς, αντιφάσκει με τα δικά του λόγια και πράξεις και δυσχεραίνει τους δύσκολους διπλωματικούς χειρισμούς οι οποίοι ασφαλώς δεν είναι κομματικού αλλά εθνικού χαρακτήρα. Εκτός λοιπόν και αν δεν έχει επίγνωση των ολέθριων συνεπειών των διπλωματικών του λαθών ο Γιώργος Παπανδρέου δεν θα τολμούσε να πει αυτά που είπε για το Κυπριακό. Δήλωσε ότι «δεν θα επιτρέψει στην νέα κυβέρνηση να αφήσει τους κύπριους στον αυτόματο πιλότο» και ότι παραμονεύει να ελέγξει τους νυν ιθύνοντες για αμέλεια γιατί, όπως όψιμα αντιλήφθηκε, «οι κινήσεις και οι προτάσεις του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ δεν ανταποκρίνονται πάντα στις επιθυμίες μας ή αντιβαίνουν στα εθνικά συμφέροντα». Σε προγενέστερες αναλύσεις μου στον έγκριτο «Τύπο της Κυριακής» (4.1.2004, 11.1.2004,15.2.2004 και 29.2.04) και σε άλλες δημοσιεύσεις (αναδημοσιεύονται όλες στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.ifestos.edu.gr/13.htm), νομίζω ότι θεμελιώθηκαν δύο τουλάχιστον θέσεις: Πρώτο, ότι το σχέδιο Αναν όπως αρχικά υποβλήθηκε καταμαρτυρεί την ολοκληρωτική αποτυχία της ελληνικής διπλωματίας όταν ο Γιώργος Παπανδρέου ήταν Υπουργός Εξωτερικών και δεύτερο, ότι ο μεγάλος πολιτικός υπεύθυνος των αδέξιων, λανθασμένων και ολέθριων χειρισμών που δημιουργούν θανάσιμο κίνδυνο για την συλλογική ελευθερία εκατοντάδων χιλιάδων ελλήνων χειρισμών ήταν σχεδόν αποκλειστικά ο ίδιος ο Υπουργός του οποίου εν τούτοις τα μέσα ενημέρωσης διασφάλιζαν μια ιδιότυπη πολιτική ασυλία. Ο κ Γιώργος Παπανδρέου, όμως κάνει λάθος αν νομίζει ότι συνεχίζει να βρίσκεται στο απυρόβλητο και καλά θα κάνει να μελετήσει την καλόπιστη κριτική που του έγινε και να αναλογιστεί τις πολιτικές του ευθύνες. Όχι μόνο η τροπή που παίρνει η εξωτερική μας πολιτική θα τερματίσει την πολιτική ασυλία αλλά επιπλέον κάποιοι όπως ο υπογράφων διαρκώς θα του υπενθυμίζουν τα ολέθρια λάθη και τις ολέθριες παραλείψεις που προκαλούν μεγάλη ζημιά στα εθνικά συμφέροντα.
Στο παρόν κείμενο θα γίνουν μερικές σύντομες επισημάνσεις: Πρώτο, ο Γιώργος Παπανδρέου είναι πολιτικός υπεύθυνος του γεγονότος ότι το 2002 αντί ο ΓΓ του ΟΗΕ να υποβάλει προτάσεις συμβατές με το διεθνές δίκαιο, το κοινοτικό κεκτημένο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, είτε λόγω διπλωματικής ανεπάρκειας του τότε έλληνα Υπουργού εξωτερικών είτε λόγω έμφυτης αδυναμίας-επιρρέπειας να κατευνάζει τα ξένα συμφέροντα, το περιεχόμενο του σχεδίου Αναν όπως υποβλήθηκε τελικά καταστέλλει παντοτινά την συλλογική ελευθερία των κυπρίων. Μήπως ο κ Παπανδρέου έχει αντίθετη γνώμη; Γιατί σήμερα που Αθήνα και Λευκωσία αγωνίζονται να διορθώσουν το απαράδεκτο αρχικό σχέδιο Αναν ο Γιώργος Παπανδρέου αντί να θυμηθεί τα λόγια του και τα λόγια των πολιτικών του φίλων γίνεται τιμητής των άλλων! Δεύτερο, η αδιαμφισβήτητη φανατική υποστήριξη του απαράδεκτου αρχικού σχεδίου το 2002-3 –και η απρόσεκτες δημόσιες δηλώσεις ότι «αποτελεί ιστορική ευκαιρία»– αποδυνάμωσαν τις φωνές του ορθολογισμού, της λογικής και της σύνεσης με αποτέλεσμα έκτοτε η ελληνική πλευρά να διολισθήσει σε σειρά κατευναστικών υποχωρήσεων. Έτσι, αν στην συντρέχουσα διπλωματική διαπραγμάτευση δεν ανατραπεί το αρνητικό διαπραγματευτικό κεκτημένο που δημιούργησε ο Γιώργος Παπανδρέου ως Υπουργός Εξωτερικών το τεράστιο θετικό διαπραγματευτικό κεκτημένο που πέτυχε η Κύπρος τα τελευταία δέκα χρόνια εξανεμίζεται πλήρως. Ο Βάσος Λυσσαρίδης, η μεγάλη αυτή μορφή του ελληνισμού, εύστοχα παρατήρησε πρόσφατα (14.3.2004) ότι με το σχέδιο Αναν όπως κατατέθηκε και εξελίχθηκε «από κολοσσιαίο επίτευγμα μετατρέπει την ένταξη στην ΕΕ σε καταστροφικό μπούμερανγκ». Αυτό γιατί ουσιαστικά η Κύπρος δεν εντάσσεται στην ΕΕ αλλά διχοτομείται, καθίσταται απαθές μη-κράτος μέλος, όλοι οι κύπριοι μετατρέπονται σε «μεταεθνικά πειραματόζωα» όπως τους θέλουν φίλια προσκείμενοι στον Γιώργο Παπανδρέου φιλόσοφοι και διεθνολογούντες, καταργείται η εξωτερική-εσωτερική κυριαρχία, εξουδετερώνεται η λαϊκή κυριαρχία και το νησί τίθεται υπό παντοτινό τουρκοβρετανικό στρατηγικό και πολιτικό έλεγχο. Τρίτο, το «μπούμερανγκ», στο οποίο αναφέρεται ο Βάσος Λυσσαρίδης, είχε ως αφετηρία τον Φθινόπωρο του 2002, την στιγμή δηλαδή που όλα έδειχναν ότι δρομολογούνται οι προϋποθέσεις βιώσιμης λύσης του κυπριακού [α. Εν πολλοίς λόγω των οικονομικών και διαπραγματευτικών επιδόσεων των κυπρίων ολοκληρώθηκαν επιτυχώς οι διαπραγματεύσεις ένταξης. β. Το επίσημα διακηρυγμένο πολιτικό κοινοτικό κεκτημένο ήταν «ένταξη ανεξαρτήτως λύσης». γ. Πολλοί ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες τάσσονταν υπέρ μιας βιώσιμης λύσης συμβατής με την κοινοτική έννομη τάξη και καλούσαν την Τουρκία να συμμορφωθεί με αυτά τα δεδομένα]. Ο Γιώργος Παπανδρέου όχι μόνο δεν μπόρεσε να αποτρέψει τον ΓΓ του ΟΗΕ να υποβάλει σχέδιο με επαχθές περιεχόμενο αλλά επιπλέον ο ελληνισμός εξευτελίστηκε με το να αφήνεται ανεξέλεγκτος να δηλώνει πως «όνειρό του είναι να φτιάξει στην Κύπρο ένα νέο έθνος» και να θέτει αναξιοπρεπή τελεσίγραφα για την αποδοχή των ασύμβατων με το διεθνές δίκαιο σχεδίων του. Πως λοιπόν σήμερα αντί να εξηγήσει τους λόγους των ολέθριων λαθών και παραλείψεών του που μετατρέπουν τα επιτεύγματα των κυπρίων σε μπούμερανγκ ο κ Παπανδρέου γίνεται τιμητής των άλλων; Τέταρτο, λόγω του βάρους των λαθών του Γεωργίου Παπανδρέου το οποίο με δυσκολία σηκώνει σήμερα η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση και ιδιαίτερα η δυσχερής διπλωματική μας θέση λόγω των δεσμεύσεων της 13ης Φεβρουαρίου στην Νέα Υόρκη, οι πολιτικές ευθύνες του Γιώργου Παπανδρέου συνοψίζονται στα εξής: i) Αν στις 20 Απριλίου οι κύπριοι δεν καταψηφίσουν το ολέθριο σχέδιο που η προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση άπρεπα χαρακτήρισε «ιστορική ευκαιρία», καταργείται η εδραία Κυπριακή Δημοκρατία κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Δηλαδή, καταργείται ο θεσμός συλλογικής ελευθερίας που οι κύπριοι με αίμα κατάκτησαν και με κόπο έκτισαν τα τελευταία σαράντα χρόνια. ii) Χωρίς το παραμικρό ουσιαστικό αντάλλαγμα για την ελληνική πλευρά –παρά μόνο μια υπόσχεση πως αν όλα πάνε καλά ενδεχομένως να επιστρέψουν μερικές χιλιάδες πρόσφυγες σε μερικά χρόνια οι περισσότεροι υπό τουρκική διοίκηση– η διχοτόμηση που η ελληνική πλευρά απέρριπτε επί πέντε δεκαετίες είναι με την δική μας πλέον υπογραφή γεγονός. iii) Καταργείται παντοτινά η κυπριακή λαϊκή κυριαρχία επειδή τίθεται υπό την αίρεση προβληματικών πολιτειακών ρυθμίσεων και υπό παντοτινή εποπτεία ξένων (τουρκικές «εγγυήσεις» και ξένοι δικαστές. iv) Καταστρατηγούνται πάγιες δημοκρατικές αρχές επειδή οι πολιτειακές ρυθμίσεις δημιουργούν καθεστώς τυραννίας του 18% επί του 82% και παντοτινό δικαίωμα της Τουρκίας και των εποίκων να αποφαίνονται αυθαίρετα για τα τεκταινόμενα και στα δύο έξωθεν εξαρτημένα κρατίδια που θα αντικαταστήσουν την εδραία Κυπριακή Δημοκρατία. v) Εξουδετερώνεται η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ με τρις τουλάχιστον τρόπους: α) Γιατί όλη η Κύπρος θα αποτελεί εξαίρεση στην κοινοτική έννομη τάξη (ακόμη και αν οι εξαιρέσεις δεν είναι μόνιμες τίποτα δεν θα εμποδίσει να γίνουν μελλοντικά μόνιμες!!»), β) γιατί λόγω αρνησικυρίας στην λήψη όλων των αποφάσεων δεν θα είναι εφικτό να λαμβάνεται οποιαδήποτε ουσιαστική απόφαση επί κοινοτικών ή άλλων ζητημάτων και γ) γιατί επί στρατηγικών ζητημάτων όπως η διεύρυνση της ΕΕ ή η ευρωπαϊκή άμυνα η Κύπρος δεσμεύεται συνταγματικά να συμμορφώνεται με την τουρκική στρατηγική. vi) Έτσι, λόγω ολέθριων λαθών ή παραλείψεων του Γιώργου Παπανδρέου, με το εκβιαστικό δημοψήφισμα που καταχρηστικά επιβάλλει ο Αναν για να προλάβει την τελική ένταξη, θα έχουμε όχι προσαρμογή της λύσης του κυπριακού στο κοινοτικό κεκτημένο αλλά το αντίστροφο, δηλαδή καθιέρωση της μη εφαρμογής του κοινοτικού κεκτημένου στην Κύπρο ως εξαίρεση στην κοινοτική έννομη τάξη. Σ’ αντίθεση με τις πάγιες επιδιώξεις δέκα ετών, αντί να αποκλείσει την διχοτόμηση και να οδηγήσει σε μια ενιαία, βιώσιμη, λειτουργική, αποτελεσματική και σταθερή Κυπριακή Πολιτεία, η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ προσαρμόζεται στην διχοτόμηση που προβλέπει το σχέδιο Αναν.
Εάν οι κύπριοι καταψηφίσουν το ανανικό πολιτειακό τερατούργημα, έστω και αργοπορημένα δημιουργούνται κάποιες προϋποθέσεις επιτυχίας του δύσκολου αγώνα επανένωσης της Κύπρου μετά την 1η Μαιου. Εν τούτοις, όπως οι δηλώσεις του Γιώργου Παπανδρέου δείχνουν ο αρχηγός της ελλαδικής αντιπολίτευσης ήδη άρχισε να θέτει διαπραγματευτικά εμπόδια σε μια τέτοια μελλοντική προσπάθεια. Ο Γιώργος Παπανδρέου πρέπει τέλος πάντων να μας πει τι θέλει: Συνεχίζει να θεωρεί ναι ή όχι την ανανική διχοτόμηση ως «ιστορική ευκαιρία»; viii) Είναι χαρακτηριστικό ότι άγγλοι και αμερικανοί αξιωματούχοι τις τελευταίες μέρες απειλούν και εκβιάζουν τους κυπρίους να πουν ναι στο δημοψήφισμα. Εν τούτοις, ούτε ο Γιώργος Παπανδρέου ή κάποια άλλη ελλαδική φωνή δεν συμπαραστάθηκε στον κυπριακό λαό με το να αντικρούσει αυτούς του κυριολεκτικά ανήθικους (διεθνο)φασιστικούς εκβιασμούς. Τέλος αλλά όχι το τελευταίο που θα μπορούσε να αναφερθεί, χωρίς να λυθεί το κυπριακό στη βάση μιας βιώσιμης διευθέτησης, νομιμοποιούνται τα τελεσμένα της βίας, η Τουρκία αποδεσμεύεται από όρους και προϋποθέσεις προώθησης των σχέσεών της με την ΕΕ και εμείς απαθείς θα υποχρεωθούμε μια προδιαγεγραμμένη πορεία αποδυνάμωσης και υποταγής μας. Ενισχύεται έτσι η βρετανική θέση υπέρ της διεύρυνσης και κατά της αυτοδύναμης πολιτικής εμβάθυνσης της διαδικασίας ολοκλήρωσης. Αναπόδραστα οδηγούμαστε σε όξυνση των τουρκικών ηγεμονικών συμπεριφορών με δυνατότητα μάλιστα πλέον η Άγκυρα να χρησιμοποιεί προβλήματα στην Κύπρο για να προβαίνει σε στρατιωτικούς και διπλωματικούς εκβιασμούς κατά της Ελλάδας και κατά της υπόλοιπης Ευρώπης. Για τους πιο πάνω λόγους, η «απογραφή» του έργου του Γιώργου Παπανδρέου ως επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας είναι ότι επέτρεψε να δρομολογηθούν εξελίξεις που καταλύουν την Κυπριακή Δημοκρατία, που νομιμοποιούν τον τουρκικό αναθεωρητισμό-επεκτατισμό, που αναπόδραστα τερματίζουν την τρισχιλιετή ελληνική παρουσία στην Κύπρο, που καθιστούν την Ελλάδα αξιοθρήνητο χειροκροτητή της άνευ όρων και προϋποθέσεων επιχείρησης αποδυνάμωσης της Ευρώπης και που δημιουργούν εστία αστάθειας, τριβών και συγκρούσεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ορθώς λοιπόν ο Βάσος Λυσσαρίδης δήλωσε ότι «τα κολοσσιαία επιτεύγματα των κυπρίων μετατράπηκαν σε καταστροφικό μπούμερανγκ» και αυτό ο κ Παπανδρέου δεν πρέπει να ξεχνά ότι οφείλεται σε δικά του ολέθρια λάθη και παραλείψεις. Στην παρούσα δύσκολη διπλωματική συγκυρία, αντί να είναι απρόκλητος τιμητής των άλλων, το μόνο που θα μπορούσε να κάνει ο Γιώργος Παπανδρέου είναι είτε να σιωπήσει είτε να δηλώσει θαρραλέα mea culpa και ταπεινά να συνδράμει την νέα κυβέρνηση στους δύσκολους διπλωματικούς χειρισμούς. Ο κύριος πολιτικός υπεύθυνος του καταστροφικού μπούμερανγκ δεν μπορεί να επιστρέφει στον τόπο του «διπλωματικού εγκλήματος» σφυρίζοντας αδιάφορα ή επιχειρώντας να ρίχνει στάχτη στα μάτια ανυποψίαστων ακροατών και αναγνωστών.
Αφιέρωμα στο Σχέδιο Ανάν του ηλεκτρονικού περιοδικού Αντίβαρο