Αντιγράφω από τον Επενδυτή της Μ. Πέμτης-Κυριακής του Πάσχα (8-11 Απριλίου 2004), σελίδα 8 και 9.
Ολόκληρο το άρθρο Οι «συμπτώσεις» και το παζάρι... - Τι δεν συζητούσαμε τότε που δεχόμαστε τώρα - οι προφητικές θέσεις του Γιάννου Κρανιδιώτη
του Λάμπρου Καλλαρύτη.
Ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται σαν φάρσα είναι γνωστό ως ρήση και σε αρκετές περιπτώσεις ως πραγματικότητα. Στην περίπτωση του Κυπριακού η Ιστορία απειλεί να επαναληφθεί ως τραγωδία, στην αυγή της τρίτης χιλιετίας, λόγω της εμμονής δου διεθνούς παράγοντα να επιβάλει ένα σχέδιο που γυρνά την Κύπρο 50 χρόνια πίσω και την ανεξαρτησία των Ελληνοκυπρίων στην εποχή των αποικιών. Εξάλλου, όσο και να ψάξει κανείς, δεν υπάρχει άλλο κράτος μεταπολεμικά που να του έχουν επιβληθεί στρατιωτικές εγγυήσεις τρίτης χώρας και δη του κατακτητή της, σε ένα υποτιθέμενο σχέδιο επανένωσης. Όμως η προσπάθεια αποικιοποίησης της Κύπρου δεν είναι πρωτοτυπία του Σχεδίου Ανάν. Η προσπάθεια να ολοκληρωθεί το έργο του «Αττίλα», με την κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι συνεχής την τελευταία τριακονταετία.
Ας ρίξουμε μια ματιά σε μια συζήτηση που είχε διοργανώσει το Ελληνικό Ινστιτούτο Αμυντικής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) τον Απρίλιο του 1986, ακριβώς 18 χρόνια πριν, με αφορμή το σχέδιο επίλυσης του Κυπριακού που είχε παρουσιάσει ο τότε γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Χαβιέ Περέζ ντε Κουεγιάρ. Αν νομίσετε ότι η συζήτηση είναι πρόσφατη, μετά τη Λουκέρνη, δεν θα έχετε άδικο, σας διαβεβαιώνουμε όμως ότι δεν είναι. Απλώς, κάποιοι είναι εξαιρετικά συνεπείς με τις επιδιώξεις τους. Δεν βάζει κανείς κάθε μέρα ένα λαό να υπογράψει την κατάλυση του κράτους του.
Οι δισταγμοί.
Ο Γιάννος Κρανιδιώτης, τότε ειδικός γραμματέας του ΥπΕξ, τόνιζε σχολιάζοντας το σχέδιο:
«Το αδιέξοδο που δημιουργήθηκε στη Νέα Υόρκη οδήγησε σε μια νέα προσπάθεια, η οποία κατέληξε σε νέο σχέδιο συμφωνίας που υπέβαλε ο γενικός γραμματέας και προς τις δύο κυπριακές πλευρές τον Απρίλιο του 1985. Το κείμενο αυτό έγινε δεκτό -αν και με πολύ διστακτικότητα- από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Η τουρκοκυπριακή πλευρά δεν αποδέχθηκε το σχέδιο και αντέδρασε με το δημοψήφισμα και τις παράνομες εκλογές που διενήργησε ο Ντενκτάς στο ψευδοκράτος...
Με αφορμή τη σαφή πλέον απόρριψη από την τουρκοκυπριακή πλευρά του σχεδίου του Απριλίου, ο γ.γ. προχώρησε στην τρίτη προσπάθεια. Τη φορά αυτή επιδόθηκε, καθώς φαίνεται, σε εργασία εξωραισμού του κειμένου του, έτσι ώστε να ικανοποιήσει την τουρκική πλευρά.
Η προσέγγιση που ακολούθησε ο γ.γ. ήταν μια προσπάθεια ίσης απόστασης μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων ώστε, σε τελευταία ανάλυση, να μεταβάλλεται η πρωτοβουλία του σε ετεροβαρή, με το να προσδίδει υπερβολική εύνοια προς την τουρκική πλευρά υιοθετώντας, σε όλα σχεδόν τα θέματα, τις τουρκικές απόψεδις και παρατηρήσεις ... ενώ, αντίθετα, από το νέο κείμενο απαλείφθηκαν τα στοιχεία που ικανοποιούν την ελληνοκυπριακή πλευρά.
Το τρίτο σχέδιο του γ.γ., όπως και τα δύο προηγούμενα, έχουν επηρεαστεί από το αμερικανικό σχέδιο του 1978 και διαπνέονται από την ίδια φιλοσοφία».
Το μετέωρο βήμα.
Ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Θράκης Κρατερός Ιωάννου είχε επισημάνει τον κίνδυνο από το μετέωρο βήμα της κατάλυσης της διεθνούς νομικής προσωπικότητας της Κύπρου: «Το σχέδιο που προτείνεται θέτει υπό άμεση διαπραγμάτευση -και συνεπώς έμμεση αμφισβήτηση- τη σημερινή νομική πραγματικότητα στην Κυπριακή Δημοκρατία. Και είναι φυσικό να είναι διαπραγματεύσιμη η σημερινή υλική και λειτουργική πραγματικότητα στην Κύπρο, αυτή που απορρέει απο την τουρκική πολεμική κατοχή. Αλλά η συζήτηση για τη νομική πραγματικότητα, για την ίδια δηλαδή κυριαρχία του κυπριακού κράτους, μόνο οπισθοδρόμηση μπορεί να σημαίνει, αφού με σειρά διεθνών πράξεων έχει επιβεβαιωθεί η παραπάνω κυριαρχία του. Έτσι, στο σχέδιο, με αρκετή και προφανώς ηθελημένη ασάφεια, γίνεται λόγος για μια "μεταβατική κυβέρνηση". Δεν ξέρω τι λένε οι πολιτικοί επιστήμονες, αλλά ως νομικός δεν μπορώ παρά να επισημάνω ότι προτείνεται ένα νομικό πλάσμα, μια κατασκευή που όχι μόνο έχει απροσδιόριστη νομική υφή, αλλά ουσιαστικά αναιρεί κάθε έννοια κυριαρχίας του σημερινού μοναδικόυ κρατικού φορέα στην Κύπρο...
Ως συμπέρασμα: ανεξάρτητα από την πολιτική εκτίμηση των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων για την αποδοχή ή την απόρριψη του σχεδίου, ένα είναι βέβαιο: ότι με την ενδεχόμενη αποδοχή του απεμπολούμε το νομικό μας οπλοστάσιο. Χθες, ο κύριος Οικονομίδης απάντησε ορθά, και με το κύρος της δημόσιας θέσεις που κατέχει, ότι ένας μόνο από τους συμμάχους μας έχει απομείνει ως προς τα εθνικά μας θέματα: το διεθνές δίκαιο. Κυρίες και κύριοι, νομίζω πως, αν αποδεχθούμε την εμπλοκή μας σε διαπραγματεύσεις που προτείνει ο γ.γ. απομπελούμε πλέον και τον τελευταίο μας σύμμαχο και μένουμε εντελώς άοπλοι».
Οι δημοκρατικές αρχές.
Η απεμπόληση των δημοκρατικών αρχών, με την πολιτικήεξίσωση πλειοψηφίας και μειοψηφίας, προβλημάτιζε ακόμη τότε την ελληνική πλευρά. Παρατηρούσε σχετικά ο Κρανιδιώτης: «Η τουρκική πλευρά ενδιαφέρεται να εξασφαλίσει -όπως επανειλημμένα έχει δηλώσει- την ίση εκπροσώπησή της στα διάφορα όργανα του κράτους, και να αναγνωριστεί η πλήρης πολιιτκή της ισότητα με την ελληνοκυπριακή πλευρά, πράγμα παράλογο και αντιδημοκρατικό στο βαθμό που δεν λαμβάνει υπόψη ότι η Τουρκοκύπριοι αποτελούν το 18% του πληθυσμού, ενώ οι Ελληνοκύπριοι το 82%».
Η λειτουργικότητα
Το θέμα της λειτουργικότητας ήταν επίσης ένα από τα αγκάθια του σχεδίου. Ο Κρανιδιώτης εκτιμούσε ότι δεν θα λειτουργήσει: «Εξάλλου, οι ρυθμίσεις που προβλέπει ο Κουέγιαρ στο σχέδιό του είναι βέβαιο ότι δεν θα μπορέσουν να εφαρμοστούν ούτε να φέρουν ειρήνη στο νησί. Αντίθετα, θα οδηγήσουν σε νέα αδιέξοδα και νέες προστριβές τόσο μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας όσο και μεταξύ των εμπλεκομένων μερών στην Κύπρο. Το ζητούμενο είναι ότι η οποιαδήποτε λύση θα πρέπει να ικανοποιεί τις επιταγές του δικαιούχου και να εξασφαλίζει τη βιωσιμότητά της. Είναι κακή λύση του Κυπριακού αυτή που θα "νομιμοποιεί" στα χαρτιά λεπτές και εύθραστες ισορροπίες που θα πυροδοτούν συνεχώς στην πράξη νέες αμφισβητήσεις και οξύτητες».
Σύστημα δυαρχίας.
Ο Ευάγγελος Κουφαδάκης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Indiana Purdue University, καυτηρίαζε τη λογική του σχεδίου "τα δικά τους δικά τους και τα δικά μας μισά μισά". «Αν κοιτάξει κανείς τη νομοθετική και εκτελεστική εξουσία, στις οποίες ήδη αναφέρθηκε ο κ. Κρανιδιώτης, θα δει ότι μιλάμε για ένα σύστημα δυαρχίας, ή συγκυριαρχίας. Το σύστημα αυτό δίνει το δικαίωμα στους Τουρκοκύπριους της συνιδιοκτησίας ολόκληρου του κράτους και το δικαίωμα της απόλυτης κυριαρχίας στη δική τους περιφέρεια, χωρίς να δίνει στους Ελληνοκύπριους παρόμοια δικαιώματα στο υποτιθέμενο ενιαίο και κυρίαρχο κράτος το οποίο δημιουργείται. Είναι ένα τρομερά περίεργο σύστημα αυτό, όταν δημιουργεί σύνορα μεταξύ των δύο περιφερειών και ταυτόχρονα περιορίζει ή δεν διασφαλίζει τα περίφημα τρία δικαιώματα των Ελληνοκυπρίων».
Ατυχής ημερομηνία
Αν νομίζετε, δε, ότι η αρχική επιλογή του Κόφι Ανάν να γίνει το δημοψήφισμα την 21η Απριλίου ήταν τυχαία, προσέξτε μία σύμπτωση: «Ο κύριος Ξύδης (λέει ο Κρανιδιώτης)_ρώτησε, αν δεν απατώμαι, αν υπάρχει χρονικό όριο, προθεσμία, για την απάντηση προς τον γενικό γραμματέα. Δεν υπάρχει. Εκείνο που υπάρχει είναι μία ατυχής σύμπτωση ημερομηνίας με την 21η Απριλίου. Το κείμενο ορίζει ότι μέχρι την 21η Απριλίου θα πρέπει οι δύο πλευρές να έχουν εκφράσει τις απόψεις τους, γιατί τότε θα μεταβεί στην Κύπρο ένας αντιπρόσωπος του γενικού γραμματέα για συνομιλίες».
Λύση και κλείσιμο
Ο Γιάννος Κρανιδιώτης θεωρούσε ότι το σχέδιο Ντε Κουεγιάρ θα είχε αρνητικές συνέπειες όχι μόνο για την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά για ολόκληρη την περιοχή: «Υπάρχει μια μεγάλη διαφορά μεταξύ λύσης του Κυπριακού και κλεισίματος... Ένα κλείσιμο του Κυπριακού ασφαλώς δεν λύνει το πρόβλημα, το διαιωνίζει και το περιπλέκει. Υποθηκεύει την τύχη του Κυπριακού ελληνισμού, και στην συνέχεια επηρεάζει και την τύχη του υπόλοιπου ελληνισμού. Μια κακή λύση του Κυπριακού που θα δώσει δικαιώματα επικυριαρχίας στην Τουρκία επί της Κύπρου θα μεταβάλει την Τουρκία σε μια μεγάλη δύναμη της περιοχής. Η εξέλιξη αυτή θα δημιουργήσει γενικότερους κινδύνους και απειλές για όλα τα κράτη της περιοχής και ειδικότερα για την Ελλάδα. Οι συνέπειες για το Αιγαίο και τη χώρα θα είναι μοιραίες. Υπάρχει λοιπόν άμεση σύνδεση μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας. Σύνδεση η οποία έχει σχέση και με την εθνική ασφάλεια της Ελλάδας. Επειδή έγινε μία συζήτηση προηγούμενα ότι η Κύπρος έχει ζωτική σημασία για την ασφάλεια της ΤΟυρκίας, θα έλεγα ότι το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα. Όσον αφορά τώρα την ερώτηση του κύριου Δούκα γιατί στην περίπτωση ενός κλεισίματος του Κυπριακού -με μια κακή λύση δηλαδή- θα επιδεινωθούν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Διότι η Τουρκία θα ενισχύσει την διαπραγματευτική της δύναμη και θα μπορεί πιο εύκολα να εντείνει τις αξιώσεις της στο Αιγαίο και τη Θράκη. Εϊναι αφέλεια να πιστεύουμε ότι με το να ικανοποιηθεί η Τουρκία στην Κύπρο θα σταματήσει να προβάλλει διεκδικήσεις στο Αιγαίο. Θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο.
Περί διλημμάτων
Όσον αφορά, τέλος, τα θέματα που έθεσε ο κύριος Κουλουμπής, για το δίλημμα του είδους «μπροστά γκρεμός και πίσω ρέμα». Ναι, είναι δύσκολη η σημερινή φάση. Το δίλημμα όμως δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Από τη μία πλευρά υπάρχει ο κίνδυνος να υπογράψουμε κάτι το οποίο να δεσμεύει τον ελληνισμό για πάντα, δηλαδή να καταδικάσουμε τον κυπριακό ελληνισμό, και από την άλλη πλευρά, αν δεν υπογράψουμε, ενδεχομένως να έχουμε αναγνωρίσεις του ψευδοκράτους του Ντεντκάς. Να έχουμε ίσως κρίση στο εσωτερικό μέτωπο και τις διεθνείς πιέσεις. Αυτό, κατά τη γνώμη μοου, είναι ψευτοδίλημμα διότι με το να αποδεχτώ το σχέδιο δεν αποφεύγω τίποτα. Αντίθετα, είναι σαν να αναγνωρίζω πρώτος εγώ το ψευδοκράτος του Ντενκτάς. Τι μπορεί να συμβεί; Να έχω αποδεχθεί το σχέδιο και να μη συμφωνήσω στη συνέχεια με τους Τούρκους πάνω στη διεθνή πτυχή. Θα έχω όμως εν τω μεταξύ υπογράψει και θα έχω δεσμευθεί για την εσωτερική πτυχή, οπότε οι Τούρκοι θα πλησιάσουν τις χώρες που λένε ότι μπορεί να τους αναγνωρίσουν και να τους πουν εσείς γιατί διστάζετε να μας αναγνωρίσετε όταν οι Ελληνοκύπριοι μας έχουν δώσει έδαφος πάνω από το 29%, veto σε όλα τα θέματα, πλήρη πολιτική ισότητα, δικαίωμα να υπογράφουμε διεθνείς συνθήκες κλπ. Αρκετές υποχωρήσεις έχει κάνει η δική μας πλευρά κάτω από την πίεση της αναγνώρισης των Τουρκοκυπρίων και του κινδύνου του εσωτερικού μετώπου τα τελευταία χρόνια. Δεν χρειάζονται άλλες. Έχουμε φτάσει τα όρια ασφαλείας. Εκείνο το οποίο θα ήθελα να πω συμπερασματικά είναι ότι χρειαζόμαστε εγρήγορση, κινητοποίηση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης στην Ελλάδα για το Κυπριακό. Είμαστε μάρτυρες μιας γενικότερης απάθειας για τα κρίσιμα εθνικά θέματα. Νομίζω ότι εμείς οι άνθρωποι που φιλοδοξούμε να πιστεύουμε ότι είμαστε κάπως ειδικοί στο χώρο έχουμε χρέος απέναντι στην κοινή γνώμη να την ενημερώσουμε και να την ευαισθητοποιήσουμε, γιατί σε τελευταία ανάλυση αυτά τα θέματα αφορούν καθέναν από μας».
Αφιέρωμα στο Σχέδιο Ανάν του ηλεκτρονικού περιοδικού Αντίβαρο